Tajna historia Mongołów to anonimowa kronika z 1240 r. stanowiąca najstarszy znany zabytek piśmiennictwa mongolskiego. Została spisana w alfabecie ujgurskim. Stanowi podstawowe dzieło do badań nad językiem, kulturą materialną i historią Mongołów. To przykład jedynego w swoim rodzaju dzieła średniowiecznego piśmiennictwa ludów stepowych Azji Centralnej. Kanwę utworu stanowią wydarzenia z życia Czyngis-chana i jego następcy Ugedeja, ukazane na szerokim tle tradycji i warunków życia szczepów pasterskich Mongolii. Kunsztowna forma „Tajnej historii Mongołów” mieści w sobie ścisłość kroniki historycznej, fragmenty nasycone poetyckimi przenośniami, a także partie tekstu wartkie, żywe, naznaczone dialogiem. Jednocześnie jest to dzieło, które w prosty, bezpretensjonalny sposób opisuje proces powstawania i rozwoju największego w historii ludzkości imperium. Dzieło, które niezależnie od swojej bezsprzecznej wartości naukowej, stanowić może lekturę dla każdego, kogo frapuje życie i działalność wybitnych postaci z przeszłości. A jeśli przypomnimy sobie, że w XIII wieku od najazdów mongolskich ucierpiała i Polska, wówczas „Tajna historia Mongołów” przestanie być jedynie egzotyczną opowieścią z zamierzchłych czasów.

Spis treści:
I. Przeszłość rodu. Narodziny Temudżyna i jego dzieciństwo
II. Młodość Temudżyna. Gorzkie doświadczenia
III. Sojusz z Ong-chanem. Temudżyn zostaje pod imieniem Czyngisa chanem grupy rodów mongolskich
IV. Wroga koalicja pod wodzą Dżamuki
V. Dalsze walki na stepach. Ong-chan przechodzi do obozu nieprzyjaciół
VI. Bitwa pod Kałakałdżit-elet. Ucieczka i niespodziewane zwycięstwo Czyngisa nad wrogami
VII. Śmierć Ong-chana. Zwycięstwo nad Kajmanami i Merkitami
VIII. Śmierć Dżamuki. Czyngis-chan władcą ludów Mongolii. Zasady organizacji armii i zarządu państwowego
IX. Wyróżnienia, nagrody i łaski dla towarzyszy walki. Organizacja gwardii przybocznej
X. Karłucy i Ujgurzy pod władzą Czyngis-chana. Walki z ludami leśnymi. Śmierć szamana Teb-Tengri
XI. Wojna z Dżurdżenami. Wielka wyprawa wojenna przeciw państwu chorezmijskiemu
XII. Podbój państwa Tangutów. Śmierć Czyngis-chana. Ugedej i dalsze wojny na Zachodzie. Podbój państwa Dżurdżenów. Zarządzenia i reformy nowego władcy
Przypisy
Spis ilustracji